Nüks Eden Beyin Tümörlerinde (GBM) MR Spektroskopi ve MR Perfüzyonun Rolü

Glioblastoma multiforme (GBM), erişkinlerde görülen en agresif primer beyin tümörüdür.

Standart tedavi (maksimum güvenli rezeksiyon + kemoradyoterapi) sonrası bile tümörlerin büyük çoğunluğu aylar içinde nüks eder. Bu süreçte en önemli zorluklardan biri, kontrol MR görüntülerinde görülen değişikliklerin: Gerçek tümör nüksü mü? Radyasyona bağlı psödoprogresyon mu? Tedavi sonrası nekroz mu? olduğunu ayırt etmektir. İşte bu noktada MR spektroskopi (MRS) ve MR perfüzyon (MRP), nüks GBM’nin tanısında vazgeçilmez ileri görüntüleme yöntemleri hâline gelmiştir. 1. MR Spektroskopi (MRS) Nüks GBM Tespitinde Nasıl Kullanılır? MR spektroskopi, tümör dokusunun metabolik profilini analiz eder. Bu sayede, anatomik görüntülemede görülemeyen biyokimyasal değişiklikler ortaya konur. Nüks eden GBM'de tipik MRS bulguları: Kolin (Cho) artışı Hücre membranı döngüsünün arttığını ve yüksek proliferasyon aktivitesini gösterir. Nüks tümörün en önemli metabolik işaretidir. N-asetil aspartat (NAA) azalması Normal nöronal bütünlüğün bozulduğunu gösterir. Cho/NAA oranında belirgin yükselme >2 olması genellikle tümör lehinedir. >2.5–3.0 ise yüksek olasılıkla nüks GBM’i destekler. Lipid-laktat pikleri Nekroz alanlarında görülebilir; yüksek agresiviteyi işaret eder. MRS Nüks GBM’de Neyle Karıştırılır? Radyasyon nekrozu: Cho düşük, NAA düşük, Cr düşük → genel metabolik çökme Psödoprogresyon: Kolin ılımlı artabilir, ancak Cho/NAA oranı tipik GBM kadar yüksek değildir. Bu nedenle MRS tek başına değil, MR perfüzyon ile birlikte değerlendirilir. 2. MR Perfüzyon (MRP) Nüks GBM’de Neden Kritik? MR perfüzyon, tümör dokusunun kanlanmasını ve vasküler yoğunluğunu ölçer. GBM, çok yoğun ve düzensiz damar yapısına sahip olduğundan perfüzyon ölçümleri tanıda önemli ipuçları verir. Nüks GBM’de tipik perfüzyon bulguları: rCBV (Relative Cerebral Blood Volume) artışı Nüks tümörün en güçlü göstergesidir. rCBV ↑ = tümör neovaskülarizasyonu ↑ rCBV değerinin 2.0–2.6 üzerinde olması nüks lehine kabul edilir. rCBF artışı Aktif tümör dokusunun yüksek kan akımını gösterir. MTT (mean transit time) ve peritümöral perfüzyon değişimleri Tümörün infiltratif özellikleri hakkında bilgi verir. MR Perfüzyon ile Radyasyon Nekrozunun Ayrımı Radyasyon nekrozunda rCBV düşüktür. Damarlar yıkılmıştır, aktif proliferasyon yoktur. Tersine nüks tümörde rCBV belirgin artar. Bu fark, cerrahi karar ve onkolojik tedavi planlamasında çok kritiktir. 3. Nüks GBM’de MRS + MRP Kombine Kullanımının Avantajları Birlikte kullanıldığında doğruluk oranı çok yükselir: Parametre Nüks Tümör Radyasyon Nekrozu rCBV Artmış Azalmış Cho Artmış Düşük/orta NAA Azalmış Azalmış (daha düşük) Cho/NAA Yüksek Orta/düşük Laktat/Lipid Olabilir Sıklıkla görülür Klinik progresyon Daha hızlı Genellikle yavaş Bu kombinasyonla nüks GBM tespiti %80–90 doğruluğa kadar ulaşabilir. 4. Nüks GBM’de Cerrahi Karar Açısından Önemi A. Nüks tümör tespit edilirse: Yeniden rezeksiyon Hedefe yönelik tedaviler Bevacizumab gibi anti-VEGF ajanlar Alternatif kemoterapiler Klinik araştırmalar gündeme gelir. B. Radyasyon nekrozu ise: Steroid tedavisi Antiödem yaklaşım Bevacizumab kullanımı Cerrahi gerekmeden takip Bu ayrım hasta yönetiminde belirleyicidir. 5. Nüks GBM Takibinde MRS ve Perfüzyonun Özet Rolü ✔ Tümör nüksünü radyasyon nekrozundan ayırır ✔ Tedavi yanıtını değerlendirir ✔ Beyin tümörü ameliyatı  gereksinimini belirler ✔ Prognostik bilgi sağlar ✔ Hedefe yönelik tedavilere yön verir Bu teknikler, yüksek doğruluk oranı nedeniyle günümüzde nüks GBM takip protokollerinin standardı hâline gelmiştir. Sonuç Nüks eden glioblastoma multiforme (GBM) olgularında MR spektroskopi ve MR perfüzyon, standart MR’ın ötesinde kritik bilgiler sağlar. MRS tümörün metabolik aktivitesini, MRP ise damarsal aktivitesini gösterir. Bu iki yöntem birlikte kullanıldığında, nüks tümör ile tedaviye bağlı değişikliklerin ayrımı çok daha net yapılabilir ve beyin tümörü ameliyatı  planlaması doğru şekilde yönlendirilebilir.