Nüks Eden Beyin Tümörlerinde (GBM) MR Spektroskopi ve MR Perfüzyonun Rolü
Standart tedavi (maksimum güvenli rezeksiyon + kemoradyoterapi) sonrası bile tümörlerin büyük çoğunluğu aylar içinde nüks eder. Bu süreçte en önemli zorluklardan biri, kontrol MR görüntülerinde görülen değişikliklerin:
Gerçek tümör nüksü mü? Radyasyona bağlı psödoprogresyon mu? Tedavi sonrası nekroz mu?olduğunu ayırt etmektir.
İşte bu noktada MR spektroskopi (MRS) ve MR perfüzyon (MRP), nüks GBM’nin tanısında vazgeçilmez ileri görüntüleme yöntemleri hâline gelmiştir.
1. MR Spektroskopi (MRS) Nüks GBM Tespitinde Nasıl Kullanılır?
MR spektroskopi, tümör dokusunun metabolik profilini analiz eder. Bu sayede, anatomik görüntülemede görülemeyen biyokimyasal değişiklikler ortaya konur.
Nüks eden GBM'de tipik MRS bulguları:
Kolin (Cho) artışı
Hücre membranı döngüsünün arttığını ve yüksek proliferasyon aktivitesini gösterir. Nüks tümörün en önemli metabolik işaretidir.N-asetil aspartat (NAA) azalması
Normal nöronal bütünlüğün bozulduğunu gösterir.Cho/NAA oranında belirgin yükselme
>2 olması genellikle tümör lehinedir. >2.5–3.0 ise yüksek olasılıkla nüks GBM’i destekler.Lipid-laktat pikleri
Nekroz alanlarında görülebilir; yüksek agresiviteyi işaret eder.MRS Nüks GBM’de Neyle Karıştırılır?
Radyasyon nekrozu: Cho düşük, NAA düşük, Cr düşük → genel metabolik çökme Psödoprogresyon: Kolin ılımlı artabilir, ancak Cho/NAA oranı tipik GBM kadar yüksek değildir.Bu nedenle MRS tek başına değil, MR perfüzyon ile birlikte değerlendirilir.
2. MR Perfüzyon (MRP) Nüks GBM’de Neden Kritik?
MR perfüzyon, tümör dokusunun kanlanmasını ve vasküler yoğunluğunu ölçer. GBM, çok yoğun ve düzensiz damar yapısına sahip olduğundan perfüzyon ölçümleri tanıda önemli ipuçları verir.
Nüks GBM’de tipik perfüzyon bulguları:
rCBV (Relative Cerebral Blood Volume) artışı
Nüks tümörün en güçlü göstergesidir. rCBV ↑ = tümör neovaskülarizasyonu ↑ rCBV değerinin 2.0–2.6 üzerinde olması nüks lehine kabul edilir. rCBF artışı Aktif tümör dokusunun yüksek kan akımını gösterir.MTT (mean transit time) ve peritümöral perfüzyon değişimleri
Tümörün infiltratif özellikleri hakkında bilgi verir.MR Perfüzyon ile Radyasyon Nekrozunun Ayrımı
Radyasyon nekrozunda rCBV düşüktür. Damarlar yıkılmıştır, aktif proliferasyon yoktur. Tersine nüks tümörde rCBV belirgin artar.Bu fark, cerrahi karar ve onkolojik tedavi planlamasında çok kritiktir.
3. Nüks GBM’de MRS + MRP Kombine Kullanımının Avantajları
Birlikte kullanıldığında doğruluk oranı çok yükselir:
Parametre
Nüks Tümör
Radyasyon Nekrozu
rCBV
Artmış
Azalmış
Cho
Artmış
Düşük/orta
NAA
Azalmış
Azalmış (daha düşük)
Cho/NAA
Yüksek
Orta/düşük
Laktat/Lipid
Olabilir
Sıklıkla görülür
Klinik progresyon
Daha hızlı
Genellikle yavaş
Bu kombinasyonla nüks GBM tespiti %80–90 doğruluğa kadar ulaşabilir.
4. Nüks GBM’de Cerrahi Karar Açısından Önemi
A. Nüks tümör tespit edilirse:
Yeniden rezeksiyon Hedefe yönelik tedaviler Bevacizumab gibi anti-VEGF ajanlar Alternatif kemoterapiler Klinik araştırmalargündeme gelir.
B. Radyasyon nekrozu ise:
Steroid tedavisi Antiödem yaklaşım Bevacizumab kullanımı Cerrahi gerekmeden takipBu ayrım hasta yönetiminde belirleyicidir.
5. Nüks GBM Takibinde MRS ve Perfüzyonun Özet Rolü
✔ Tümör nüksünü radyasyon nekrozundan ayırır
✔ Tedavi yanıtını değerlendirir
✔ Beyin tümörü ameliyatı gereksinimini belirler
✔ Prognostik bilgi sağlar
✔ Hedefe yönelik tedavilere yön verir
Bu teknikler, yüksek doğruluk oranı nedeniyle günümüzde nüks GBM takip protokollerinin standardı hâline gelmiştir.
Sonuç
Nüks eden glioblastoma multiforme (GBM) olgularında MR spektroskopi ve MR perfüzyon, standart MR’ın ötesinde kritik bilgiler sağlar.
MRS tümörün metabolik aktivitesini, MRP ise damarsal aktivitesini gösterir.Bu iki yöntem birlikte kullanıldığında, nüks tümör ile tedaviye bağlı değişikliklerin ayrımı çok daha net yapılabilir ve beyin tümörü ameliyatı planlaması doğru şekilde yönlendirilebilir.